Toine Manders: ‘Nederland mist de boot voor batterijen, regering moet in actie komen’

Deze keer spreekt de redactie van Solar Magazine in ‘Politiek Vandaag’ met Toine Manders, die de pensioengerechtigde leeftijd inmiddels is gepasseerd. Aan het neerleggen van zijn werk als Europarlementariër en Ouderengezant van het CDA denkt hij echter voorlopig nog niet. Hij is een gedreven man en actief in de commissies Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Juridische Zaken en Interne markt en Consumentenbescherming. Voor die laatste is hij onder meer rapporteur voor de nieuwe Europese Batterijenverordening. Die wet heeft volgens Manders grote consequenties voor bedrijven, maar betekent ook nieuwe kansen voor het ontstaan van een Europese batterijindustrie.

Oeigoeren
‘Er is sprake van een wezenlijke shift in de Europese Unie (EU) wat betreft de energietransitie’, aldus Manders. ‘Met de Green Deal werd de lat al hoger gelegd, de inval van Rusland in Oekraïne zette alles op zijn kop. Het belang van energieonafhankelijkheid wordt als nooit tevoren door iedereen gevoeld. Die kan mede worden bewerkstelligd door over te schakelen naar een hernieuwbare-energiesysteem. Daarbij moeten we een eigen industrie creëren die de noodzakelijke producten maakt en daarvoor is een gelijk speelveld voor iedereen die de Europese markt bedient een voorwaarde. Ik roep al langer dat Europa in dezen een vijand van zichzelf is. We zijn een economisch machtsblok van formaat, maar schermen onze markt te weinig af en leggen onze waarden en normen niet op aan anderen. Zo kon China onze pv-industrie overnemen en kopen wij nu massaal Chinese zonnepanelen op basis van door ons ontwikkelde technologie, die vaak ook nog eens onder erbarmelijke omstandigheden gemaakt worden door Oeigoeren. Ik zie de nieuwe Europese Batterijenverordening als een instrument om te helpen voorkomen dat we op het gebied van batterijen niet in dezelfde valkuil trappen.’

Trialogen
De nieuwe Europese Batterijenverordening omvat een breed scala aan nieuwe en aangescherpte eisen ten aanzien van producten en recycling. Het voorstel werd op 22 maart dit jaar aangenomen door het Europees Parlement. Momenteel wordt die afgestemd met de zienswijze van de Raad van Ministers en de Europese Commissie tijdens zogenaamde trialogen om wellicht nog in 2022 tot definitieve wetgeving te komen. Veel van de teksten en regels komen uit de koker van Manders, zo geeft hij aan. Dat geldt bijvoorbeeld ten aanzien van de eis dat batterijen in elektrische auto’s straks niet alleen geschikt moeten zijn om te laden, maar ook om elektriciteit aan gebouwen te leveren.

Reservetank
‘Zo kunnen we heel wat flexibiliteit toevoegen aan ons groene energiesysteem van de toekomst’, aldus Manders. ‘Daarnaast wordt een universele oplader verplicht per batterijcategorie – voor fietsen, auto’s, mobiele telefoons… Dat voorkomt heel veel afval en bevordert het gebruikersgemak. Het batterijpakket van een elektrische auto moet straks tevens voorzien zijn van een powerbank-functie, een “reservetank” waarmee je altijd voldoende reservestroom hebt om een laadpunt te bereiken of iemand die stilstaat uit de brand te helpen. Nog een voorbeeld van een voorstel van mij betreft niet-Europese fabrikanten die actief zijn op de Europese interne markt. Zij moeten via value chain due diligence-vereisten voldoen aan de milieu- en sociale eisen die reeds voor Europese fabrikanten gelden. Dat is goed voor onze bedrijven – we geven ze eindelijk een gelijk speelveld – terwijl we zaken als dwangarbeid en zware milieuvervuiling tegengaan.’

Statiegeld

Niet alle ideeën van Manders hebben het gehaald in de voorlopige tekst van de nieuwe Europese Batterijenverordening. Zo stelde hij onder andere een verbod voor op de export van gebruikte batterijen om te voorkomen dat waardevolle grondstoffen ons continent verlaten en zo de opkomst van een Europese recyclingindustrie te bevorderen. Ook zijn voorstel voor het heffen van statiegeld op kleine batterijen – penlights, knoopcel, et cetera – om zo het inzamelpercentage significant te verhogen, sneuvelde onder invloed van de lobby in Brussel. Toch is hij positief over de verordening die nu door het Europese Parlement is geaccepteerd. Hij uit echter zijn twijfel of het belang ervan genoeg doordringt in Nederland, met name in de gelederen van de regering en de ministeries.

Verbazing
Europa was altijd wars van industriepolitiek. Nu worden echter Important Project(s) of Common European Interest, oftewel IPCEI’s, besloten. Via dit instrument (een uitzondering op de staatssteunregels) stimuleert het de ontwikkeling van productieketens voor kritische technologie zoals chips, waterstoftoepassingen en batterijen. De lidstaten mogen in dit kader projecten van gemeenschappelijk Europees belang middels staatssteun ondersteunen, daarvoor is ook veel geld beschikbaar vanuit Europa. Manders geeft aan dat Nederland hier tot zijn verbazing alleen gebruik van heeft gemaakt op het gebied van waterstof. Dat geeft volgens hem aan dat er sprake is van onvoldoende focus op de batterijensector.

Worstenbroodjes
‘Het gevolg zie je bijvoorbeeld in de keuze van Tesla voor het bouwen van een gigabatterijenfabriek in Berlijn in plaats van Tilburg. De Brabantse worstenbroodjes verloren het van de Duitse miljardensubsidie. Ik heb deze blinde vlek al diverse malen aangekaart in Den Haag. Er zijn grote fabrikanten van batterijcellen en -modules die momenteel met interesse kijken naar grootschalig investeren in productie in Europa vanwege het beleid van de EU. In Nederland zie je de contouren van een sterke batterijketen. We zijn – onder andere met TNO en de TU/e – sterk in onderzoek, hebben grote bedrijven zoals VDL, Koolen Industries, NXP en enkele veelbelovende start-ups die de batterijtechnologie van morgen ontwikkelen. Er schuilen enorme economische kansen in het actief stimuleren van dat ecosysteem. Nederland kan alsnog, wanneer het daarin samenwerkt met 3 andere EU-landen, gebruikmaken van de mogelijkheden die IPCEI biedt. Ik roep de regering dan ook op daar vol op in te zetten en de batterijenboot niet te missen.’