Verplichte zonnedaken, agri-pv en zonnecarports moeten uitgroeien tot reddingsboei projectontwikkelaars

De Nederlandse en Vlaamse overheid maken beide werk van de verplichte installatie van zonnepanelen op bedrijfsdaken en samen met stimulerend beleid voor agri-pv en zonnecarports moet dit de zonne-energiesector naar een tijdperk van nieuwe groei leiden.

Voor het belangrijkste hoofdpijndossier voor projectontwikkelaars die op de Nederlandse zonne-energiemarkt actief zijn – het volle stroomnet – komen in Nederland inmiddels mondjesmaat oplossingen beschikbaar. De ‘eindoplossing’ – verzwaring van het stroomnet – is inmiddels vastgelegd in de nieuwste investeringsplannen van de netbeheerders. Zo gaat Enexis alle 125 bestaande hoogspanningsstations uitbreiden en tientallen van dit type stations bijbouwen. Hoogspanningsnetbeheerder TenneT bouwt op zijn beurt de komende 10 jaar onder meer 5 grotere nieuwe stroomsnelwegen van 380 kilovolt en moderniseert 140 hoogspanningsstations.

Realtime interface
Tot alle netverzwaringen gerealiseerd zijn, worden ook tal van tussenoplossingen uitgerold. Zo moet de realtime interface in 2024 in Nederland definitief voet aan de grond krijgen. Enexis, Liander en Stedin werken aan de uitvoering van een groot aantal projecten om bij vele tientallen klanten via de realtime interface de opwek van wind- en zonne-energie aan te sturen. Daarmee kunnen de netbeheerders het terugleverende vermogen van windmolens en zonnepanelen reduceren op die momenten dat het stroomnet overbelast dreigt te worden. En dat geeft de netbeheerders het benodigde vertrouwen om in drukbezette gebieden méér windmolens en zonnepanelen aan te sluiten. Zo moet er ruimte ontstaan voor meerdere gigawatt nieuwe wind- en zonne-energieprojecten.

Nieuwe contractvormen
Verder gaat de Autoriteit Consument & Markt (ACM) voor netbeheerders de mogelijkheid faciliteren om vanaf 2024 in congestiegebieden contracten aan te bieden zonder vaste transportcapaciteit. Netbeheerders hebben tijdens piekmomenten op steeds meer plekken op het stroomnet onvoldoende ruimte om volledig vaste transportrechten aan te bieden. Buiten die piekmomenten is er echter nog wel ruimte om de transportcapaciteit te benutten. Die ruimte kan worden benut via de nieuwe contractvorm.

Een andere nieuwe contractvorm die projectontwikkelaars lucht kan geven, is het groepscapaciteitscontract. Stedin heeft dit type contract voor het eerst aangeboden aan ondernemers in het Zeeuwse Tholen die samen een energiehub realiseren. Door onderling slim af te stemmen, kunnen bedrijven individueel uitbreiden en verduurzamen waar dat anders niet mogelijk is door een overbelast elektriciteitsnet. De lessen uit het project – waar ook een batterij deel van uitmaakt – neemt de netbeheerder mee bij de ontwikkeling van een standaardvoorstel voor groepscapaciteitscontracten. Als het lukt om deze contractvorm door te ontwikkelen, zodat die op grotere schaal kan worden aangeboden, wordt die in 2024 aan meer klanten beschikbaar gesteld.

Congestiemanagement
Tot slot zal de ACM in 2024 opnieuw de spelregels voor congestiemanagement wijzigen om extra ruimte te kunnen creëren op het stroomnet. Congestiemanagement houdt in dat producenten of afnemers van elektriciteit helpen het net minder te belasten door invoeding of afname van stroom op piekmomenten tegen een vergoeding tijdelijk te verminderen.

De teller van het aantal congestiemanagementcontracten stond in het najaar van 2023 nog onder de 50. Wel is er een versnelling waarneembaar in het aantal afgesloten contracten.

Omdat beperkt aanbod van regelbaar vermogen door bestaande klanten ervoor zorgt dat nieuwe partijen – die wel veel regelbaar vermogen willen aanbieden – het stroomnet niet op kunnen, vindt de ACM dat het aanbieden van regelbaar vermogen door bestaande aangeslotenen niet langer vrijblijvend kan zijn. De toezichthouder scherpt daarom de Netcode elektriciteit aan zodat bestaande aangeslotenen – met name stroomproducenten zoals eigenaren van wind- en zonneparken – verplicht zijn om deel te nemen aan congestiemanagement. Deze verplichting – voor klanten met een vermogen van meer dan 1 megawatt – biedt netbeheerders de mogelijkheid om partijen in een congestiegebied ertoe te bewegen hun regelbaar vermogen aan te bieden.

Voorkeursvolgorde
Waar op het netcongestiedossier enkele positieve ontwikkelingen zichtbaar zijn, kregen ontwikkelaars van grondgebonden zonneparken in het najaar van 2023 met een nieuwe, forse tegenslag te maken. De winst van de BoerBurgerBeweging (BBB) bij de Provinciale Statenverkiezingen is doorgesijpeld naar politiek Den Haag. Het BBB-verzet tegen zonneparken op landbouwgrond is door het kabinet vertaald in afspraken met de Nederlandse provincies over het verankeren van de aangescherpte voorkeursvolgorde zon in provinciale verordeningen. Concreet leidt dat tot een verdere beperking van zonneparken op landbouwgrond.

Holland Solar vreest dat het verbod voor nieuwe zonneparken op landbouwgrond de energietransitie in gevaar brengt. De branchevereniging vindt daarbij een groot aantal van de 30 energieregio’s die een Regionale Energiestrategie (RES) hebben opgesteld aan haar zijde. De energieregio’s constateren dat de groei van het opgesteld pv-vermogen stagneert door netcongestie, het feit dat de gemakkelijkste daken al zijn benut, stijgende kosten, maatschappelijke zorgen en nu ook nog extra regelgeving voor grondgebonden zonneparken. Bovendien komt het besluit op een buitengewoon ongelegen moment. Uit de nieuwste editie van de Klimaat- en Energieverkenning (KEV) van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) blijkt namelijk dat Nederland in 2030 zo’n 15 procent meer elektriciteit nodig heeft door de productie van groene waterstof en de opmars van elektrische auto’s. De elektriciteitsvraag zal te zijner tijd naar verwachting 138 tot 159 terawattuur bedragen.

Fier overeind
Het demissionaire kabinet haast zich om te benadrukken dat, ondanks de verdere beperking van zonnepanelen op landbouwgrond, de klimaatdoelen fier overeind blijven. Het zet in op multifunctionele zonneparken die bijdragen aan meer zonnepanelen op plaatsen waar dit samen kan gaan met andere functies. Agri-pv is daarbij de heilige graal en bovendien ziet de regering nog volop kansen voor zonnepanelen op water. Multifunctionaliteit wordt daarmee door het overheidsingrijpen in 2024 het toverwoord in zonneparkenland. Zonne-overkappingen boven klein fruit krijgen al wat tractie en er staan vele pilots op stapel, bijvoorbeeld met verticale zonnepanelen en zonvolgende systemen in de melkveehouderij. Tegelijkertijd benadrukken projectontwikkelaars dat de businesscase van agri-pv zich moeilijk laat rondrekenen.

Lees het volledige artikel hieronder in de Solar Magazine Marktgids Zonne-energie 2024.